Lawina opinii i orzeczeń przygniata szkoły. Nauczyciele są bezradni

Rodzice dzieci neurotypowych coraz częściej skarżą się, że ich dzieci „znikają” w cieniu tych z trudnościami. Z kolei rodzice dzieci z opiniami mają inne zmartwienia:

— Gdyby szkoła faktycznie dostosowywała metody, moje dziecko nie wracałoby codziennie z płaczem, że jest gorsze — mówi Katarzyna, mama chłopca ze spektrum autyzmu.

Za tymi statystykami kryją się prawdziwe wyzwania. Dla systemu to tylko procenty, ale dla nauczycieli — codzienna walka z własnymi granicami. Każdy dzień w szkole to żonglowanie potrzebami dzieci, które wymagają indywidualnego podejścia, przy jednoczesnym spełnianiu sztywnych wymogów podstawy programowej. Kiedy jedna grupa potrzebuje ciszy i stabilizacji, druga wymaga bodźców i różnorodności. A nauczyciel? Ma być wszystkim naraz: dydaktykiem, terapeutą, mediatorem, czasem nawet pielęgniarką.

— Ostatnio na radzie pedagogicznej ktoś zapytał: Dlaczego nie radzicie sobie z dostosowaniem metod? — opowiada Paweł, nauczyciel historii — Ja się pytam: Jak mam dostosować metody do piętnastu różnych potrzeb na jednej lekcji?

Nauczyciele masowo skarżą się na wypalenie zawodowe.

— Czuję się bardziej opiekunem kryzysów emocjonalnych niż nauczycielem języka polskiego — mówi Katarzyna, nauczycielka z Krakowa. — Robię wszystko, żeby te dzieci w ogóle dotrwały do końca lekcji. Ale jak mam w tym wszystkim realizować podstawę programową?

System oczekuje cudów: żeby każdy uczeń miał dostosowany sprawdzian, indywidualne podejście i żeby wszystko działo się w rytmie ustalonego z góry programu. Ale to nie działa.

— Jestem wychowawczynią siódmej klasy. Mam troje uczniów z Ukrainy, dwoje aspergerowców i pięć osób z opiniami z poradni psychologiczno-pedagogicznej — wylicza pani Magdalena, nauczycielka języka polskiego w jednej z warszawskich podstawówek.

Lista jej obowiązków to istny slalom między potrzebami a przepisami.

— Muszę dostosować się do każdej z osób i zrealizować podstawę programową. Uczyć dzieci niemówiące po polsku o częściach zdania i rodzajach zdań złożonych. Mam dostosować swoje sprawdziany do każdego z uczniów, wydłużać czas, uprościć zadania, sprawdzić, czy polecenia są zrozumiałe. A przy tym wszystkim muszę być dyskretna i nie dać po sobie poznać, że ktoś pracuje na innych zasadach. To jest bardzo trudne — opowiada.

Nauczyciele przyznają, że balansują między wymaganiami systemu, oczekiwaniami rodziców a realnymi możliwościami dzieci.

A dzieci? Widzą więcej, niż się dorosłym wydaje.

— Jedna z moich uczennic kiedyś powiedziała: „Dlaczego on ma mniej zadań, a ja muszę robić wszystko?” — opowiada nauczycielka. — I jak mam jej to wytłumaczyć, skoro muszę udawać, że wszyscy pracują według tych samych zasad?

Ukrywanie różnic zamiast o nich rozmawiać buduje frustrację, zarówno wśród uczniów, jak i nauczycieli. Wszyscy mają udawać, że nic się nie dzieje. Ale dzieje się — codz

Dyrektorzy szkół przyznają: wsparcie psychologiczne i pedagogiczne to fikcja.

— Powinien być psycholog na cały etat, ale mamy go na kilka godzin tygodniowo. A problemów w klasach coraz więcej — mówi jeden z dyrektorów, prosząc o anonimowość.

Pedagodzy specjalni? — Super, jak są. Ale często są na pół etatu i biegają między klasami. To plaster na ranę, która się nie goi — komentuje Anna.

Szkołom coraz trudniej jest znaleźć nauczycieli współorganizujących.

– Jest trudno. Zgłosiły się dwie osoby, ale znalazły pracę gdzieś indziej. Nauczyciele wspomagający mogą w tej chwili wybierać w ofertach, szukać miejsca pracy jak najbardziej dostosowanego do swoich potrzeb. Prawdą jest też, że w tej chwili jest dużo więcej dzieci z orzeczeniami, znalezienie nauczyciela wspomagającego to duży sukces – mówiła Strefie Edukacji dyrektorka jednej z krakowskich szkół.

A Ministerstwo Edukacji? Ministerstwo widzi to inaczej. Stawia na edukację włączającą — model, w którym wszyscy uczą się razem, niezależnie od trudności, potrzeb, języka, w jakim mówią, czy tempa pracy.

– Edukacja włączająca to fundament sprawiedliwego społeczeństwa, w którym każdy niezależenie od swojego pochodzenia ma możliwość rozwoju i rozkwitania – oceniła Joanna Mucha. – Gdy uczniowie o różnym pochodzeniu i zdolnościach uczą się razem w klasach ogólnodostępnych i otrzymują wsparcie dostosowane do ich indywidualnych potrzeb, częściej nawiązują pozytywne relacje społeczne, budują większą pewność siebie, a także uczą się rozwiązywania problemów – są to kluczowe cechy dla uczenia się przez całe życie, aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie, a także obecności na rynku pracy –powiedziała w jednym z wystąpień.

Piękne słowa. Problem w tym, że za nimi nie idą ludzie do pracy, godziny wsparcia ani dodatkowe ręce do pomocy w klasach. System chce być sprawiedliwy. A w rzeczywistości to nauczyciel zostaje sam na sam z dziećmi i swoimi możliwościami.