Praca wykonywana przez nauczyciela ponad normę czasu pracy z Karty nauczyciela jest pracą w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy – głosi uchwała Sądu Najwyższego z 26 lutego 2025 roku (TUTAJ).
“Trzeba podkreślić, że płacenie za przekroczenie norm czasu pracy, czyli za nadgodziny, jest zasadą w polskim systemie prawnym. Jak ktoś pracuje dłużej, to polskie prawo pracy mówi mu o tym, że ma prawo do dodatkowej zapłaty lub rozliczenia tych przekroczeń czasem wolnym” – podkreślił w uzasadnieniu uchwały sędzia SN Piotr Prusinowski.
Spór prawny wynikł z faktu, że regulacje odnoszące się do czasu pracy nauczycieli znajdują się w KN. Ten akt prawny mówi zaś, że „nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć”.
Uzasadniając zadanie pytania sędziowie stwierdzili, że nie wydaje się, aby pominięcie w Karcie Nauczyciela regulacji odpowiadającej przepisom Kodeksu pracy dotyczącym pracy w godzinach nadliczbowych wyrażało zamiar ustawodawcy wyłączenia w stosunku do nauczycieli możliwości uzyskania rekompensaty za pracę nadliczbową.
Krzysztof Lisowski, prawnik Biura Zarządu Głównego ZNP: Godziny nadliczbowe różnią się od godzin ponadwymiarowych. Godziny ponadwymiarowe to godziny określone w Karcie Nauczyciela: są to godziny realizowane ponad pensum – czyli np. ponad 18 godzinę pracy (art. 35 KN).
Natomiast godziny nadliczbowe są to godziny realizowane ponad tygodniową normę czasu pracy – tj. ponad 40 godzinę pracy w tygodniu. W przypadku nauczycieli istnieją godziny nadliczbowena zasadzie odesłania z art. 91c ust. 1 KN zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych.
Nauczyciele wypracowują w określonych sytuacjach godziny wykraczające poza 40 godzinną tygodniową normę czasu pracy, np. na wycieczkach, zielonych szkołach, podczas zajęć opiekuńczych wykonywanych w soboty (np. zawody sportowe).
Sprawa zawisła przed Sądem Najwyższym wskazuje, że pracodawcy odmawiają wypłacania wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych. Jeżeli wynagrodzenie jest wypłacane to zazwyczaj na skutek wygranych procesów sądowych, a nie „zwykłego” stosowania prawa pracy.
Sprawy były jednostkowo rozstrzygane korzystnie dla nauczycieli np. w wyrokach: Sądu Rejonowego w Lubinie z 02.04.2015 r. IV P 383/14, Sądu Rejonowego w Grudziądzu z 27.09.2016 r., IV P 197/16. Problem z uzyskaniem wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych związany jest także z nieewidencjonowaniem całości pracy nauczycielskiej w tygodniu pracy, jak również w sytuacjach związanych z wycieczkami/zielonymi szkołami, często organizowanych w dniach wolnych od pracy.
Nauczycielu, jeżeli w danym tygodniu przepracowałeś ponad 40 godzin, masz prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych!Wynagrodzenia tego można dochodzić przez okres trzech lat od dnia, w którym wynagrodzenie to winno było być Ci wypłacone (wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wypłaca się z dołu w ostatnim dniu miesiąca, a jeżeli ostatni dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy wynagrodzenie, to wypłaca się w dniu następnym). Przerwanie biegu przedawnienia wymaga skierowania sprawy na drogę sądową.
W celu uzyskania wynagrodzenia wystosuj do dyrektora zatrudniającej Cię szkoły wezwanie według wzoru ZNP (załącznik TUTAJ).
W przypadku braku wypłaty wynagrodzenia w terminie 7 dni od dnia złożenia ww. wezwania:
1) poinformuj właściwego miejscowo prezesa Oddziału ZNP, który skieruje wystąpienie do Państwowej Inspekcji Pracy, a ta wyda dyrektorowi nakaz wypłaty wynagrodzenia
albo
2) skontaktuj się z prawnikiem, który pomoże Ci wnieść pozew do sądu pracy.
Ponadto, jeżeli dyrektor szkoły nie zapewnia Ci nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego, możesz dochodzić dodatkowych roszczeń. Nauczyciel ma bowiem prawo w każdej dobie do:
co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 132 § 1 Kodeks pracy
oraz do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego na zasadach określonych w art. 133 § 1 Kodeksu pracy.
Jak wskazuje Sąd Okręgowy w Legnicy w wyroku z 20.12.2012 r., V Pa 203/12 szkoła, która nie zapewnia nauczycielowi tego odpoczynku winna zapłacić na rzecz nauczyciela stosowane zadośćuczynienie. O fakcie naruszania Twojego prawa do nieprzerwanego odpoczynku także poinformuj prezesa Oddziału ZNP albo prawnika.
Członkowie Związku Nauczycielstwa Polskiego pomoc prawną (w tym pomoc w sporządzeniu pozwów) mogą uzyskać w okręgach ZNP, które zatrudniają prawników specjalizujących się w prawie pracy i prawie oświatowym.
W celu uzyskania pomocy należy skontaktować się z właściwym miejscowo okręgiem ZNP:
Nauczycielu, jeżeli w danym tygodniu przepracowałeś ponad 40 godzin, masz prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych!Wynagrodzenia tego można dochodzić przez okres trzech lat od dnia, w którym wynagrodzenie to winno było być Ci wypłacone (wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wypłaca się z dołu w ostatnim dniu miesiąca, a jeżeli ostatni dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy wynagrodzenie, to wypłaca się w dniu następnym). Przerwanie biegu przedawnienia wymaga skierowania sprawy na drogę sądową.
